Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

non semel

  • 1 semel

    sĕmĕl, adv. num. [root sam-, one; Sanscr. sa-, sam-, with, together; Gr. hama, hapax; cf.: sem-per, sim-ilis, sim-plex, sin-gulus, etc.].
    I.
    Lit., once, a single time: ter sub armis malim vitam cernere, Quam semel modo parere, Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.; and ap. Non. 261, 9 (Trag. v. 298 Vahl.); so,

    potin' ut semel modo huc respicias?

    Plaut. Ps. 1, 3, 30:

    satis sum semel deceptus,

    id. Capt. 3, 5, 99:

    semel fugiendi si data est occasio, Satis est,

    id. ib. 1, 2, 8; so,

    semel si,

    id. As. 1, 3, 66 (but cf.: si semel, infra, II. B. 2 fin.):

    qui vel semel ita est usus oculis, ut vera cerneret, is, etc.,

    Cic. Div. 2, 52, 107:

    ut attendant, semel bisne signum canat in castris,

    Liv. 27, 47, 3:

    semel in mense sulcos sarrito,

    Cato, R. R. 43, 2:

    semel die,

    Cels. 1, 3 fin.:

    in diebus,

    Col. 12, 30, 1:

    semel anno,

    Plin. 12, 14, 32, § 58:

    in anno,

    id. 4, 12, 26, § 89:

    quem (Crassum) semel ait in vitā risisse Lucilius,

    Cic. Fin. 5, 30, 92; so,

    semel in vitā,

    Plin. 7, 13, 11, § 58:

    semel adhuc,

    id. 2, 25, 22, § 90:

    semel umquam,

    id. 2, 35, 35, § 100 et saep.:

    M. Valerius Corvinus sellā curuli semel ac vicies sedit,

    id. 7, 48, 49, § 157;

    for which also: vicies et semel,

    id. 2, 108, 102, § 243: sol omni terrarum ambitu non semel major, not greater by once, i. e. not as large again, not twice as large, Sen. Q. N. 6, 16:

    haud semel sed centies,

    Plaut. Poen. 1, 2, 148; cf. id. As. 2, 4, 15:

    non semel, sed bis,

    Cic. Verr. 2, 3, 77, § 179; Val. Max. 1, 8, 4:

    non semel, sed saepe,

    Cic. Att. 1, 19, 7; id. Tusc. 5, 19, 56:

    non semel sed saepius,

    id. Phil. 2, 21, 52; id. N. D. 1, 40, 113; Nep. Epam. 7, 2; Lact. 3, 17, 12; Aug. Ep. 43, 15; 102, 7:

    non plus quam semel eloqui,

    Cic. Off. 3, 15, 61; Vell. 2, 40, 4; also without quam: plus semel, more than once, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96: Janum Quirinum semel atque iterum clausum, once and again, i. e. twice, Suet. Aug. 22 (for which:

    Janus bis clausus,

    Liv. 1, 19; Flor. 4, 12, 64; cf. also Plut. Num. 20); Suet. Aug. 27; but also in a more gen. sense: pecuniam semel atque iterum dare coacti sunt, time and again, i. e. repeatedly, Cic. Font. 12, 26 (8, 16):

    hoc semel ille iterumque neglexit,

    id. Div. 1, 25, 54; cf.:

    cum his Aeduos semel atque iterum armis contendisse,

    Caes. B.G. 1, 31; Liv. 27, 16 fin.; so too Suet. Claud. 46;

    for which: semel iterumque,

    Petr. 34, 9; 115, 12:

    Piso saepe dicebat, minus saepe Pomponius, raro Carbo, semel aut iterum Philippus,

    only once or twice, Cic. Brut. 90, 308; Sen. Contr. 1, 7, 12:

    semel et saepius,

    Cic. Phil. 14, 8, 22; Varr. L. L. 10, § 33 Müll.; cf.:

    an quod semel jus est, idem et saepius?

    Quint. 7, 8, 3.—Late Lat.:

    semel et bis,

    repeatedly, Vulg. Phil. 4, 16; Greg. M. Ep. 5, 18 fin.
    II.
    Transf.
    A.
    Pregn., like the Gr. hapax, of that which occurs no more than [p. 1664] once, but once, but a single time, once for all:

    cum facile orari, Caesar, tum semel exorari soles,

    Cic. Deiot. 3, 9:

    quibus semel ignotum a te esse oportet,

    id. ib. 14, 39:

    hostis est datus, cum quo dimicantes aut vitam semel aut ignominiam finirent,

    Liv. 25, 6:

    totas semel absorbere placentas,

    to swallow entire cakes at once, Hor. S. 2, 8, 24:

    procubuit moriens et humum semel ore momordit,

    once for all, Verg. A. 11, 418; cf.: nulla reparabilis arte Laesa pudicitia est;

    deperit illa semel,

    Ov. H. 5, 104:

    semel aeternā nocte premenda fui,

    id. ib. 10, 112:

    nobis vero homicidio semel interdicto,

    once for all, Tert. Apol. 9:

    sic et semel Christus oblatus est,

    Vulg. Heb. 9, 28; id. 1 Pet. 3, 18:

    quoniam se semel a caeli contemplatione averterunt,

    Lact. 6, 1, 7;

    hence in Florus: semel in perpetuum,

    Flor. 2, 12, 2:

    semel et in perpetuum,

    id. 3, 6, 7.—Of speech, at once, once for all, in a word, briefly:

    cum postulasset, ut sibi fundus, cujus emptor erat, semel indicaretur,

    Cic. Off. 3, 15, 62 (for which, just before:

    non plus quam semel): interim, quod pluribus collegit adversarius, satis est semel proponere,

    Quint. 5, 13, 14; cf.:

    ut semel, plura complectar,

    id. 11, 1, 66; 1, 2, 24; 2, 15, 34:

    ut semel dicam,

    id. 10, 1, 17:

    ut, quod sentio, semel finiam,

    id. 5, 13, 3; cf.:

    quisquam denique, ut semel finiam, in lite cantat?

    id. 11, 3, 59; so (after denique) id. 10, 3, 22.—
    B.
    In a succession = primum, primo, the first time, first:

    demonstravimus, L. Vibullium Rufum bis in potestatem pervenisse Caesaris, semel ad Corfinium, iterum in Hispaniā,

    Caes. B. C. 3, 10; so after bis, with iterum, Liv. 1, 19, 3; Suet. Caes. 36; id. Aug. 25; id. tib. 6 Oud.; 72; id. Claud. 6; after ter, with iterum and tertio, Liv. 23, 9, 11.—Without iterum, etc.:

    cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint,

    Cic. Rep. 6, 22, 24; cf.:

    uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118.—
    2.
    In gen., like primum, to denote the simple antecedence of an occurrence; hence, most freq. with the particles ut, ubi, quando, cum, si, etc., once, ever, at some time, at any time:

    quod semel dixi, haud mutabo,

    what I have once said, Plaut. Bacch. 5, 2, 85:

    quod Complacitum est semel,

    id. Am. prol. 106:

    satis sum semel deceptus,

    id. Capt. 3, 5, 99:

    verebamini, ne non id facerem quod recepissem semel?

    Ter. Phorm. 5, 7, 9:

    nec accidere, ut quisquam te timere incipiat eorum, qui semel a te sint liberati timore,

    Cic. Deiot. 14, 39:

    in id, quod semel invasit, incumbit,

    Quint. 2, 12, 2:

    retrahi nequitum, quoquo progressa est semel, Plaut. Fragm. ap. Fest. s. v. nequitum, p. 162 Müll.—So too in the comically formed proper name: Quodsemelarripides,

    Plaut. Pers. 4, 6, 23.—With particles; with ut:

    in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit, semel ut emigravimus,

    Plaut. Most. 2, 2, 40:

    ut occepi semel,

    id. Am. 3, 1, 13:

    ut semel eloquentia evecta est,

    Cic. Brut. 13, 51:

    ut semel gloriam consecutus sum,

    id. Att. 1, 19, 6; Caes. B. G. 1, 31:

    denique ut semel finiam,

    Quint. 9, 4, 138.—With ubi:

    ubi erit accubitum semel,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 105:

    ubi animus semel cupiditate se devinxit malā,

    Ter. Heaut. 1, 2, 34; 2, 4, 12; Liv. 22, 2.—With quandoquidem:

    perge, quandoquidem occepisti semel,

    Plaut. Merc. 3, 4, 34.—With quando:

    quando in apertum semel discrimen evasura esset res,

    Liv. 10, 14, 8.—With cum:

    quae proclivius ad perniciem, cum semel coepit, labitur,

    Cic. Lael. 12, 41.—With quoniam:

    (Antonius) quoniam semel induxit animum, sibi licere quod vellet, etc.,

    Cic. Att. 14, 13, 6;

    Ov H. 12, 11: illam partem, quoniam semel ita vobis placuit, non recusabo quominus perpoliam,

    Cic. de Or 2, 28, 121; id. Rosc. Am. 11, 31; id. Phil. 12, 7, 18; Liv. 40, 13, 7.—With si:

    si semel amoris peculum accepit, Extemplo et ipsus periit et res,

    Plaut. Truc. 1, 1, 22; so,

    si semel,

    id. Mil. 3, 3, 42:

    si istam semel amiseris libertatem,

    id. ib. 3, 1, 106 Brix ad loc.; Ov. M. 13, 101:

    si illum semel prehendero,

    Plaut. Ep. 3, 1, 6:

    si semel animum tuom perspexerit,

    Ter. Heaut. 3, 1, 69:

    et semel emissum volat inrevocabile verbam,

    Hor. Ep. 1, 18, 71 (but, semel si, if once, if ever, whenever, as an emphatic numeral, Plaut. As. 1, 3, 66; id. Capt. 1, 2, 8; v. supra, I. init.).—With participles (several times in Liv. and Quint.): ut adversando remorandoque incitato semel militi adderent impetum, Liv. 2, 45, 7; so id. 5, 6, 8; 25, 6, 15; Quint. 4, 2, 115; 7, 10, 9; 10, 7, 24 al.

    Lewis & Short latin dictionary > semel

  • 2 semel

        semel adv. num.    [3 SA-], once, a single time: attendant, semel bisne signum canat, L.: consulem miles semel fefellit, L.: non semel, sed bis: neque semel sed saepius: non plus quam semel eloqui. —Indef., in phrases with iterum or saepius, once and again, time and again, repeatedly, more than once, several times: semel atque iterum ac saepius dare: cum his semel atque iterum armis contendisse, Cs.: semel aut iterum, once or twice.—Once and no more, but once, but a single time, once for all: animus ubi semel se cupiditate devinxit, T.: quibus semel ignotum a te esse oportet: aut vitam semel aut ignominiam finire, L.: humum semel ore memordit, once for all, V.: virtus cum semel excidit, H.—In counting, once, first, the first time: bis rem p. servavi, semel gloriā, iterum aerumnā meā: Rufum bis pervenisse... semel ad Corfinium, iterum in Hispaniā, Cs.: ter, semel... iterum... tertio, L.— Indef, once, ever, at some time, at any time: verebamini Ne non id facerem quod recepissem semel? T.: ut semel eloquentia evecta est: quando in apertum semel discrimen evasura esset res, sooner or later, L.: quoniam quidem semel suscepi: Si semel datis... Dividite, if you are really giving, O.: semel emissum volat inrevocabile verbum, H.

    Latin-English dictionary > semel

  • 3 semel

    semel, Adv. numer. (zu indogerm. *sem-, eins, vgl. sem-per, sim-plex), I) einmal, ein einziges Mal, Cic., Nep. u.a.: semel atque iterum, semel iterumque, einmal und noch einmal, zweimal, Cic.: semel atque iterum ac saepius, Cic.: semel... iterum... tertio, Liv.: nec semel, sed iterum ac tertio, Val. Max.: plus quam semel, Cic., od. plus semel, Varro, mehr als einmal: non semel, Cic., od. haud semel, Plaut., nicht (etwa) einmal (sondern öfter). – semel et tricies... mille, einunddreißigmal, Vitr.: semel ac vicies, einundzwanzigmal, Plin. – II) übtr.: A) einmal, das erstemal, erstlich = primum, beim Zählen, m. folg. iterum, deinde, item etc.: semel... iterum, Cic.: semel... deinde, Cic.: semel... item, Suet. – B) das tonlose einmal, a) übh.: quod semel dixi, haud mutabo, Plaut.: ut semel (sobald einmal) e Pyraeo eloquentia evecta est, Cic.: s. ut emigravimus, Plaut.: quandoquidem coepisti s., Plaut.: cum s. coepisti, labitur, Cic.: quoniam semel ita vobis placuit, Cic. – b) einmal (es sei, wann es wolle), quando in apertum s. discrimen evasura esset res, weil doch einmal... kommen würde, Liv.: si s. animum tuum perspexerit, Ter. – c) einmal, bei Dingen, die nicht zu ändern sind (s. Fritzsche Hor. sat. 1, 4, 36), qui s. verecundiae fines transierit, eum bene et naviter oportet esse impudentem, Cic.: in tuendo, quod s. annuisset, tantā erat curā, ut etc., Nep.: ub s. procubuissent, wo sie einmal usw., Liv.: animus ubi semel (wenn einmal) se devinxit cupiditate malā, Ter.: s. quoniam venerat, weil doch einmal usw., Ov.: possessum s. obtinerent imperium, das sie einmal (bereits) besäßen, Liv.: denique ut s. finiam, daß ich doch einmal usw., Quint. – C) prägn., wie ἅπαξ, auf einmal, mit einem Male, ein für allemal, a) übh.: s. exorari soles, Cic.: quibus s. ignotum a te esse oportet, Cic.: s. humum ore momordit, Verg.: vitam s. finirent, Liv.: omnes virtutes s. complectitur, Quint.: s. absorbere placentas, Hor.: verb. semel in perpetuum, semel et in perpetuum, Flor. Vgl. übh. Benecke Cic. Dei. 3, 9. p. 94. Heumann Cic. Dei. 39. Bentley Hor. sat. 2, 8, 24. Haverc. Tert. apol. 9. p. 95. – b) in der Rede, mit einem Male, ein für allemal, mit einem Worte, ut s. dicamus, Plin.: nec hoc s. decretum erat, Quint.: ut fundus s. indicaretur (der Preis gesagt werde), Cic.

    lateinisch-deutsches > semel

  • 4 semel

    semel, Adv. numer. (zu indogerm. *sem-, eins, vgl. sem-per, sim-plex), I) einmal, ein einziges Mal, Cic., Nep. u.a.: semel atque iterum, semel iterumque, einmal und noch einmal, zweimal, Cic.: semel atque iterum ac saepius, Cic.: semel... iterum... tertio, Liv.: nec semel, sed iterum ac tertio, Val. Max.: plus quam semel, Cic., od. plus semel, Varro, mehr als einmal: non semel, Cic., od. haud semel, Plaut., nicht (etwa) einmal (sondern öfter). – semel et tricies... mille, einunddreißigmal, Vitr.: semel ac vicies, einundzwanzigmal, Plin. – II) übtr.: A) einmal, das erstemal, erstlich = primum, beim Zählen, m. folg. iterum, deinde, item etc.: semel... iterum, Cic.: semel... deinde, Cic.: semel... item, Suet. – B) das tonlose einmal, a) übh.: quod semel dixi, haud mutabo, Plaut.: ut semel (sobald einmal) e Pyraeo eloquentia evecta est, Cic.: s. ut emigravimus, Plaut.: quandoquidem coepisti s., Plaut.: cum s. coepisti, labitur, Cic.: quoniam semel ita vobis placuit, Cic. – b) einmal (es sei, wann es wolle), quando in apertum s. discrimen evasura esset res, weil doch einmal... kommen würde, Liv.: si s. animum tuum perspexerit, Ter. – c) einmal, bei Dingen, die nicht zu ändern sind (s. Fritzsche Hor. sat. 1, 4, 36), qui s. verecundiae fines transierit, eum bene et naviter oportet esse impudentem, Cic.: in tuendo, quod s. annuisset, tantā erat curā, ut etc.,
    ————
    Nep.: ub s. procubuissent, wo sie einmal usw., Liv.: animus ubi semel (wenn einmal) se devinxit cupiditate malā, Ter.: s. quoniam venerat, weil doch einmal usw., Ov.: possessum s. obtinerent imperium, das sie einmal (bereits) besäßen, Liv.: denique ut s. finiam, daß ich doch einmal usw., Quint. – C) prägn., wie ἅπαξ, auf einmal, mit einem Male, ein für allemal, a) übh.: s. exorari soles, Cic.: quibus s. ignotum a te esse oportet, Cic.: s. humum ore momordit, Verg.: vitam s. finirent, Liv.: omnes virtutes s. complectitur, Quint.: s. absorbere placentas, Hor.: verb. semel in perpetuum, semel et in perpetuum, Flor. Vgl. übh. Benecke Cic. Dei. 3, 9. p. 94. Heumann Cic. Dei. 39. Bentley Hor. sat. 2, 8, 24. Haverc. Tert. apol. 9. p. 95. – b) in der Rede, mit einem Male, ein für allemal, mit einem Worte, ut s. dicamus, Plin.: nec hoc s. decretum erat, Quint.: ut fundus s. indicaretur (der Preis gesagt werde), Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > semel

  • 5 semel

    semel, adv. [st2]1 [-] une fois, une première fois. [st2]2 [-] une fois, une seule fois. [st2]3 [-] une fois, une bonne fois, une fois pour toutes. [st2]4 [-] en une fois, d'un seul coup. [st2]5 [-] une fois, un jour (dans le passé).    - semel atque iterum (semel iterumque): à deux reprises.    - semel et saepius, Cic.: bien souvent, plus d'une fois.    - semel... iterum... tertio... Liv.: d'abord... ensuite... en troisième lieu...    - semel aut iterum: une ou deux fois.    - semel et saepius: bien des fois.    - plus semel, Plaut.: plus d'une fois.    - non plus quam semel, Cic.: pas plus d'une fois.    - semel anno (semel in anno): une fois par an, une fois l'an.    - ut semel (cum semel, ubi semel, semel si): une fois que.    - ut plura semel complectar, Quint.: pour tout dire en un mot.    - semel exorare, Cic.: se laisser fléchir une fois pour toutes.    - ille, Carthaginis horror, cui Roma debet quod tantum semel capta est, Sen.: cet homme, la terreur de Carthage, à qui Rome doit de n'avoir été prise qu'une seule fois.
    * * *
    semel, adv. [st2]1 [-] une fois, une première fois. [st2]2 [-] une fois, une seule fois. [st2]3 [-] une fois, une bonne fois, une fois pour toutes. [st2]4 [-] en une fois, d'un seul coup. [st2]5 [-] une fois, un jour (dans le passé).    - semel atque iterum (semel iterumque): à deux reprises.    - semel et saepius, Cic.: bien souvent, plus d'une fois.    - semel... iterum... tertio... Liv.: d'abord... ensuite... en troisième lieu...    - semel aut iterum: une ou deux fois.    - semel et saepius: bien des fois.    - plus semel, Plaut.: plus d'une fois.    - non plus quam semel, Cic.: pas plus d'une fois.    - semel anno (semel in anno): une fois par an, une fois l'an.    - ut semel (cum semel, ubi semel, semel si): une fois que.    - ut plura semel complectar, Quint.: pour tout dire en un mot.    - semel exorare, Cic.: se laisser fléchir une fois pour toutes.    - ille, Carthaginis horror, cui Roma debet quod tantum semel capta est, Sen.: cet homme, la terreur de Carthage, à qui Rome doit de n'avoir été prise qu'une seule fois.
    * * *
        Semel, Aduerbium. Terent. Une fois.
    \
        Semel anno. Plin. Une fois l'an.
    \
        Semel vnquam. Plin. Une fois à jamais, Une fois pour tout.
    \
        Semel ait se in vita pertimuisse. Cic. Une fois, ou presque jamais, Jamais que une fois.
    \
        Semel. Cic. Tout à un coup.
    \
        Virginitas deperit semel. Ouid. Une fois pour toutes, Sans plus de remede, Sans respit.
    \
        Semel a condito aeuo. Plin. Une fois seulement depuis que le monde est monde.
    \
        Vt semel finiam. Quintil. En somme, Une fois pour toutes.

    Dictionarium latinogallicum > semel

  • 6 semel

    adv.
    1) однажды, однократно, (один) раз (non s., sed centies Pl; s. in vitā PM; non plus quam s. C)
    ne s. quidem C etc.ни разу
    non s. C, s. et saepius C или plus (quam) s. Vr, Cне раз
    s. atque iterum Cещё и ещё раз
    2) раз, поскольку, так как
    ut (или ubi) s. Ter, L etc. — коль скоро, если уж
    3) раз, первый раз, во-первых (s. Romae, iterum Athenis C)
    4)
    а) сразу, разом, раз навсегда (alicui s. ignoscere C; s. et in perpetuum Fl)
    non s. Sen — не сразу, не вдруг
    б) одним словом (ut s. dicam Q)

    Латинско-русский словарь > semel

  • 7 einmal

    einmal, I) Zahladverbium: semel (z.B. semel aut bis: u. non semel, sed bis: u. semel iam: u. semel in mense: u. semel die od. in die, semel anno od. in anno: u. semel in vita risit). – einmal eins ist eins, unitas semel posita unitatem facit: ein für allemal, semel (z.B. ut semel dicam); semel in perpetuum u. bl. in perpetuum (einmal für immer): noch einmal, iterum (zum andernmal, wiederholt); denuo (von neuem); ut ad propositum revertar (um noch einmal auf das Besprochene zu kommen): mehr als einmal, ein u. das andere Mal, semel atque iterum; semel iterumque; semel et saepius; non semel, sed saepe, u. bl. non semel (nicht einmal, sondern oft, z.B. pati alqd); non numquam (hin u. wieder): einmal oder wenigstens nicht oft, semel aut non saepe certe: nur einmal, semel tantum (z.B. si semel tantum febris accessit, deinde desiit); gew. bl. semel (z.B. nec semel audisse sit satis); non plus od. non amplius quam semel (nicht mehr als einmal, z.B. non pl. [692] qu. s. eloqui alqd: u. non a. qu. s. servire): den Tod nur einmal erleiden, simplici mortedefungi: ein über das andere Mal, subinde (oft hintereinander, z.B. iactare alqd); identidem (zu wiederholten Malen, z.B. interrogare): nicht einmal, non semel;non semel quidem: auf (mit) einmal, repente (plötzlich, mit einem Schlage, z.B. warum ist dies auf ei. geschehen? quid repente factum?); simul (zugleich, z.B. multi simul: u. trium simulbellorum victor); uno tempore zu einer Zeit, z.B. multas epistulas accepi); eodem tempore (zu derselben Zeit, z.B. tradi et percipi); uno potu (mit einem Zuge, beim Trinken, z.B. plurimum haurire); wobei noch zu bemerken, daß der Lateiner oft den speziellen Akt nennt, z.B. auf einmal sechs Junge werfen, sex haedos uno fetu edere: die Sache auf einmal durchsetzen, rem uno impetu perfringere: es seien auf einmal 250000 Sesterzien gegeben worden, uno nomine HS CCL milia data esse. – alle auf einmal, omnes simul (alle zugleich); omnes universi (alle zusammen): einer auf einmal, singuli (immer je einer): noch einmal so groß (so lang etc.), altero tanto maior (longior etc.): duplo maior: noch einmal soviel, alterum tantum; dup lum: eine noch einmal so starke Flotte haben, duplici numero classem habere: sie sind noch einmal so gute Freunde als vorher, bis tanto sunt amici inter se quam prius. – einmal... dann, primum... iterum; primum... tum od. deinde (erstens... dann, bes. auch bei Aufzählung von Gründen etc.). – einmal (das eine Mal)... ein andermal (das andere Mal), alias... alias (in dem einen... in dem andern Falle, z.B. nonpotest quisquam alias beatus esse, aliasmiser). – einmal so, ein andermal anders, alias aliter. – wenn einmal, si semel u. – semel si (versch. von unten no. II).

    II) als Zeitadverbium: aliquando u. (nach den Wörtchen ne u. si) bloß quando (irgendwann, irgend einmal, in einer vergangenen od. zukünftigen Zeit, z.B. num ex eo audivisti aliquando?). – quandoque (je einmal, einmal. es sei, wann es wolle; u. auch = wann je einmal, z.B. quandoque beneficii memor futurus est: u. quandoque hostis terraeItaliae bellum intulisset). – umquam (jemals, zu einem gewissen Zeitpunkt, ohne Angabe der Stelle, die er in einer der drei Hauptzeiten einnimmt, z.B. wird es denn ei. dazu kommen, daß etc.? en umquam futurum est,ut etc.?). – quondam (einmal, einst, zu einer vergangenen Zeit, auf deren genaue Bestimmung nichts ankommt, z.B. fuit, fuit istaquondam in hac re publica virtus: u. stomachus, cuius tu similem quondamhabebas [ein Ärger, wie du ihn schon einmal hattest]). – olim (einst, einmal in der Vorzeit od. in der Zukunft, also auf die Ferne hinweisend, dah. das eig. Wort in Fabeln und Erzählungen). – semel (zur Bezeichnung der bloßen Antezedenz einer Handlung, z.B. quod semel dixi haud mutabo). – quaeso. obsecro (zwischen die Rede eingeschoben, bei Bitten etc., wie unser »ich bitte, ich beschwöre dich«). – endlich ei., tandem aliquando: wenn ei., si quando [693] u. bl. quando. quandoque (auf den Fall, daß ei.); cum (dann, wann. s. Cic. de seu. 34): weil od. da nun ei., quando od. quandoquidem od. quoniam semel; öfter bl. quando oder quandoquidem od. quoniam (s. »weil« über den Untersch.): wenn ei., cum od. si semel (s. »wenn« über cum u. si): wie od. sobald ei., ut semel (z.B. gloriam consecutus sum). – nicht ei., ne... quidem (zwischen die das Wort, auf dem der Nachdruck liegt, eingeschoben wird); minus quam od. bl. minus mit Nominat. od. Akk. (weniger als etc., z.B. minus duo milia hominum effugerunt): auch nicht ei., nec... quidem. – sage einmal, dic agedum: höre ei., was machst du? heus tu! quid agis?: setze dich ei. an meine Stelle, fac, quaeso, qui ego sum, esse te: aber höre ei,! sed obsecro te!: seht ei.! videte vobis!

    deutsch-lateinisches > einmal

  • 8 bis

    bis, adv. num. [for duis, from duo; like bellum from duellum, Paul. ex Fest. p. 66 Müll.; cf. Cic. Or. 45, 153, and the letter B], twice, at two times, on two occasions, in two ways, = dis (very freq. in prose and poetry).
    I.
    In gen.:

    inde ad nos elisa bis advolat (imago),

    Lucr. 4, 315; Cic. Q. Fr. 3, 8, 6; Hor. Epod. 5, 33; id. A. P. 358; 440; Verg. A. 6, 32; Ov. M. 4, 517 al.:

    non semel sed bis,

    Cic. Verr. 2, 3, 77, § 179:

    semel aut bis,

    Quint. 11, 2, 34:

    bis ac saepius,

    id. 10, 5, 7; Nep. Thras. 2, 5:

    bis mori,

    Hor. C. 3, 9, 15: bis consul, who has been twice consul in all (diff. from iterum consul, who is a second time consul), Cic. Ac. 2, 5, 13; id. Lael. 11, 39; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. 23, 30, 15; 23, 31, 6; 23, 34, 15; 25, 5, 3; cf. Val. Max. 4, 1, 3; Suet. Ner. 35.—Sometimes (among later writers) for iterum, now a second time:

    bis consul,

    Mart. 10, 48, 20; Prid. Kal. Febr.; Coll. Leg. Mos. et Rom. 1, § 11.—
    2.
    Bis is followed by,
    (α).
    Semel... iterum, Cic. Dom. 52, 134:

    bis dimicavit: semel ad Dyrrhachium, iterum in Hispaniā,

    Suet. Caes. 36; so id. Aug. 25; id. Tib. 6; 72; id. Claud. 6; cf. Wolf, ejusd. id. Tib. 6.—
    (β).
    Primo... rursus, Suet. Aug. 17; 28.—
    (γ).
    Et rursus, without a preceding primo, Suet. Aug. 22; id. Tib. 48.—
    B.
    Transf., doubly, twofold, in two ways, in a twofold manner:

    bis periit amator, ab re atque animo simul,

    Plaut. Truc. 1, 1, 26: nam qui amat cui odio ipsus est, bis facere stulte duco;

    laborem inanem ipsus capit, et illi molestiam adfert,

    Ter. Hec. 3, 2, 8 sq.:

    in unā civitate bis improbus fuisti, cum et remisisti quod non oportebat, et accepisti quod non licebat,

    Cic. Verr. 2, 5, 23, § 59:

    in quo bis laberis, primum, quod... deinde, quod, etc.,

    id. Phil. 8, 4, 13:

    inopi beneficium bis dat qui dat celeriter, Publ. Syr. v. 235 Rib.: bis gratum est,

    id. v. 44 ib.:

    bis est mori alterius arbitrio mori,

    id. v. 50 ib.—
    II.
    Particular connections.
    A.
    Bis in die, mense, anno, etc., or bis die, mense, anno, etc., twice a day, month, year, etc.; cf. Suet. Aug. 31 Oud.; id. Galb. 4; id. Vit. Ter. 2:

    bis in die,

    Cic. Tusc. 5, 35, 100; Cato, R. R. 26; 87:

    bis die,

    Tib. 1, 3, 31; Verg. E. 3, 34; Hor. C. 4, 1, 25; Cels. 1, 1; 1, 8; 3, 27, n. 2; Plin. 10, 53, 74, § 146; cf.

    cotidie,

    Liv. 44, 16, 5:

    in mense,

    Plin. 11, 18, 19, § 59; Suet. Aug. 35:

    in anno,

    Varr. R. R. 2, 11, 7:

    anno,

    Plin. 2, 73, 75, § 184.—
    B.
    With other numerals, and particularly with distributives (class. in prose and poetry):

    bis binos,

    Lucr. 5, 1299; Cic. N. D. 2, 18, 49:

    bis quinos dies,

    Verg. A. 2, 126; Mart. 10, 75, 3; Ov. F. 3, 124:

    bis senos dies,

    Verg. E. 1, 44:

    bis septeni,

    Plin. 8, 36, 54, § 127:

    bis octoni,

    Ov. M. 5, 50:

    bis deni,

    Verg. A. 1, 381; Prop. 2 (3), 9, 3; Mart. 9. 78:

    bis quinquageni,

    id. 12, 67: bis milies, Liv. 38, 55, 12; Auct. B. Afr. 90; Val. Max. 3, 7, 1.—
    2.
    Esp., with cardinal numbers to express twice a given number (in the poets very freq., but not in prose):

    bis mille sagittae,

    Lucr. 4, 408; so Hor. Epod. 9, 17: bis sex, Varr. ap. Prob. Verg. E. 6, 31, p. 354 Lion.; Verg. A. 11, 9:

    bis quinque viri,

    Hor. Ep. 2, 1, 24; Ov. M. 8, 500; 8, 579; 11, 96:

    bis trium ulnarum toga,

    Hor. Epod. 4, 8:

    duo,

    Ov. M. 13, 642:

    centum,

    id. ib. 5, 208 and 209;

    12, 188: quattuor,

    id. ib. 12, 15:

    sex,

    id. ib. 6, 72; 6, 571; 4, 220; 12, 553; 12, 554;

    15, 39: septem,

    id. ib. 11, 302:

    novem,

    id. ib. 14, 253 al.—
    C.
    Bis terve, two or three times, very rarely:

    a te bis terve summum et eas perbrevis (litteras) accepi,

    Cic. Fam. 2, 1, 1:

    quem bis terve bonum cum risu miror,

    Hor. A. P. 358.—
    D.
    Bis terque, several times, repeatedly, Mart. 4, 82, 3; cf.:

    stulte bis terque,

    utterly, Cic. Q. Fr. 3, 8, 6. —
    E.
    Bis tanto or tantum, twice as great, twice as much:

    bis tanto amici sunt inter se quam prius,

    Plaut. Am. 3, 2, 62; id. Men. 4, 3, 6; id. Merc. 2, 2, 26:

    bis tantum quam tuus fundus reddit,

    Varr. R. R. 3, 2, 15:

    Tartarus ipse Bis patet in praeceps tantum, quantus, etc.,

    Verg. A. 6, 578.—
    F.
    Bis ad eundem (sc.: lapidem offendi, as in Aus. Ep. 11 med.);

    prov.,

    to commit the same error twice, Cic. Fam. 10, 20, 2.—
    G.
    Bis minus, in an old enigma in Gell. 12, 6, 2, whose solution is Terminus (ter-minus): semel minusne an bis minus, non sat scio: at utrumque eorum, ut quondam audivi dicier, Jovi ipsi regi noluit concedere.
    In composition, bis, like the Gr.
    dis, loses the s: biceps, bidens, bifer, bigener, bijugus, bilix, etc.;

    hence bissenus,

    Sen. Agam. 812; id. Herc. Fur. 1282; Stat. Th. 3, 574;

    and bisseni,

    id. ib. 12, 811; Aus. Monos. Idyll. 12, and Prud. Cath. 12, 192, are better written as two words: bis senus (seni); so either bisextus, or as two words, bis sextus (Stat. S. 4, 1, 9); v. bisextus.

    Lewis & Short latin dictionary > bis

  • 9 bis

    bis, Adv. (st. duis v. duo, griech. δίς, got. tvis, nhd. zwier), zweimal, auf zweierlei-, auf doppelte Weise, in una civitate bis improbus fuisti, Cic.: in quo bis laberis: primum quod etc.; deinde quod etc., Cic.: demonstravimus L. Vibullium Rufum bis in potestatem pervenisse Caesaris, semel ad Corfinium, iterum in Hispania, Caes.: bis dimicavit, semel ad Dyrrhachium, iterum in Hispania, Suet.: tempestate in traiectu bis conflictatus, primo inter promunturia, rursus circa montes Ceraunios, Suet.: bis ovans ingressus est urbem, post Philippense, et rursus post Siculum bellum, Suet. – bis dat, qui dat celeriter, Syri sent. 235 R2. – bis ter, Laber. com. 29, bis terque, Cic., od. bisque terque, Mart., zweibis dreimal, d.i. mehr als einmal (= öfter): bis terque quaterque, Ven. Fort. vit. S. Mart. 3, 163: dagegen bis terve, zwei- oder dreimal (= selten), Varr. fr., Cic. u. Hor. (s. Bentl. Hor. epod. 5, 33): non semel, sed bis, Cic.: bis ac saepius, Nep.: bis consul, der zweimal K. gewesen, Cic., Liv. u.a.; poet. u. spätl. auch = iterum consul, zum zweitenmal Konsul, Mart. 10, 48, 20. Spart. Hadr. 3, 8 u. Sev. 1, 3. Rossi inscr. Chr. 14. – bis die, zweimal täglich, Cels.: u. so cotidie bis, Liv.: bis anno, zweimal jährlich, Plin.: semel aut bis anno, Varr. fr.: dagegen bis in die, Cic., bis in mense, Plin., bis in anno, Varr., zweimal innerhalb eines Tages, Monates, Jahres; vgl. Oudend. Suet. Aug. 31. – bis tanto od. tantum, doppelt so groß, -so viel, -so sehr, Plaut. u. Varr.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, Plaut.: bis tanto pluris pallam redimam, Plaut.: bis tantum quam tuus fundus ducentûm iugerûm Reate reddit, Varr.: u. so bis minus, zweimal weniger, semel minusne, an bis minus (non) sit nescio, Auct. inc. bei Gell. 12, 6, 2. – Bei andern Zahlen, mit Distributiven auch in klass. Prosa, bis triceni anni, Laber. fr.: bis quina et octogena, Lucil. fr.: bis bini, Lucr.: bis bina, Cic.: bis centena milia, 200000 Sesterze, Hor.: bis et tricies centena milia, Suet.: mit Kardinalzahlen zur Umschreibung der doppelt so großen Zahl nur bei Dichtern u. Spät., bis sex, Enn. u. Varr. fr.: bis centum, Ov.: bis mille, Lucr. u. Hor.: bis quinque viri (= decem viri), die Zehnherren, Hor. – m. Ordinalzahlen, bis sextus honos, das Konsulat (weil vor den Konsuln zweimal 6 Liktoren vorangingen), Stat. Silv. 4, 1, 9. – sprichwörtl., bis ad eundem (erg. lapidem offendere), zweimal denselben Fehler machen, Cic. ep. 10, 20, 2.

    lateinisch-deutsches > bis

  • 10 bis

    bis, Adv. (st. duis v. duo, griech. δίς, got. tvis, nhd. zwier), zweimal, auf zweierlei-, auf doppelte Weise, in una civitate bis improbus fuisti, Cic.: in quo bis laberis: primum quod etc.; deinde quod etc., Cic.: demonstravimus L. Vibullium Rufum bis in potestatem pervenisse Caesaris, semel ad Corfinium, iterum in Hispania, Caes.: bis dimicavit, semel ad Dyrrhachium, iterum in Hispania, Suet.: tempestate in traiectu bis conflictatus, primo inter promunturia, rursus circa montes Ceraunios, Suet.: bis ovans ingressus est urbem, post Philippense, et rursus post Siculum bellum, Suet. – bis dat, qui dat celeriter, Syri sent. 235 R2. – bis ter, Laber. com. 29, bis terque, Cic., od. bisque terque, Mart., zweibis dreimal, d.i. mehr als einmal (= öfter): bis terque quaterque, Ven. Fort. vit. S. Mart. 3, 163: dagegen bis terve, zwei- oder dreimal (= selten), Varr. fr., Cic. u. Hor. (s. Bentl. Hor. epod. 5, 33): non semel, sed bis, Cic.: bis ac saepius, Nep.: bis consul, der zweimal K. gewesen, Cic., Liv. u.a.; poet. u. spätl. auch = iterum consul, zum zweitenmal Konsul, Mart. 10, 48, 20. Spart. Hadr. 3, 8 u. Sev. 1, 3. Rossi inscr. Chr. 14. – bis die, zweimal täglich, Cels.: u. so cotidie bis, Liv.: bis anno, zweimal jährlich, Plin.: semel aut bis anno, Varr. fr.: dagegen bis in die, Cic., bis in mense, Plin., bis in anno, Varr., zweimal innerhalb eines Tages, Mona-
    ————
    tes, Jahres; vgl. Oudend. Suet. Aug. 31. – bis tanto od. tantum, doppelt so groß, -so viel, -so sehr, Plaut. u. Varr.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, Plaut.: bis tanto pluris pallam redimam, Plaut.: bis tantum quam tuus fundus ducentûm iugerûm Reate reddit, Varr.: u. so bis minus, zweimal weniger, semel minusne, an bis minus (non) sit nescio, Auct. inc. bei Gell. 12, 6, 2. – Bei andern Zahlen, mit Distributiven auch in klass. Prosa, bis triceni anni, Laber. fr.: bis quina et octogena, Lucil. fr.: bis bini, Lucr.: bis bina, Cic.: bis centena milia, 200000 Sesterze, Hor.: bis et tricies centena milia, Suet.: mit Kardinalzahlen zur Umschreibung der doppelt so großen Zahl nur bei Dichtern u. Spät., bis sex, Enn. u. Varr. fr.: bis centum, Ov.: bis mille, Lucr. u. Hor.: bis quinque viri (= decem viri), die Zehnherren, Hor. – m. Ordinalzahlen, bis sextus honos, das Konsulat (weil vor den Konsuln zweimal 6 Liktoren vorangingen), Stat. Silv. 4, 1, 9. – sprichwörtl., bis ad eundem (erg. lapidem offendere), zweimal denselben Fehler machen, Cic. ep. 10, 20, 2.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > bis

  • 11 civitas

    cīvĭtas, ātis ( gen. plur. civitatium, Cic. Rep. 1, 34, 51; id. Leg. 2, 4, 9; Caes. B. G. 4, 3; 5, 22; Sall. C. 40, 2; Liv. 1, 17, 4; 2, 6, 5; 33, 20, 11 Drak.; 42, 30, 6; 42, 44, 1; 45, 34, 1; Vell. 2, 42, 2; Quint. 2, 16, 4 N. cr.; Suet. Tit. 8 Oud.; Cornut. ap. Charis. p. 100 P.; cf. Varr. L. L. 8, § 66; Prisc. p. 771 P.; Neue, Formenl. 1, 268), f. [civis].
    I.
    Abstr., the condition or privileges of a ( Roman) citizen, citizenship, freedom of the city (upon its conditions, v. Zimmern, Rechtsgesch. 2, § 123 sq.;

    Dict. of Antiq. p. 260 sqq.): Cato, cum esset Tusculi natus, in populi romani civitatem susceptus est: ita, cum ortu Tusculanus esset, civitate Romanus, etc.,

    Cic. Leg. 2, 2, 5:

    donare aliquem civitate,

    id. Balb. 13, 20; Suet. Caes. 24; 42; 76; id. Aug. 47; id. Tib. 51; id. Ner. 24:

    dare civitatem alicui,

    Cic. Arch. 4, 7; 5, 10; Liv. 1, 28, 7; 8, 14, 8; Suet. Aug. 40; id. Galb. 14: accipere aliquem in civitatem, [p. 347] Cic. Off. 1, 11, 35:

    adsciscere in civitatem,

    Liv. 6, 40, 4:

    ascribere aliquem in civitatem,

    Cic. Arch. 4, 6:

    aliquem foederatis civitatibus ascribere,

    id. ib. 4, 7:

    in aliis civitatibus ascriptus,

    id. ib. 5, 10:

    assequi,

    Tac. A. 11, 23:

    consequi,

    Cic. Balb. 13, 31:

    deponere,

    id. Caecin. 34, 100:

    decedere de civitate,

    id. Balb. 5, 11:

    dicare se civitati,

    id. ib. 11, 28:

    in civitatem,

    id. ib. 12, 30:

    eripere,

    id. Caecin. 34, 99:

    habere,

    id. Balb. 13, 31:

    impertiri civitatem,

    id. Arch. 5, 10:

    furari civitatem,

    id. Balb. 2, 5:

    petere,

    Suet. Caes. 8:

    Romanam assequi,

    Tac. A. 11, 23:

    adipisci,

    Suet. Aug. 40:

    Romanam usurpare,

    id. Calig. 38; id. Claud. 25:

    amittere civitatem,

    Cic. Caecin. 34, 98:

    adimere,

    id. ib.; Suet. Caes. 28:

    petere,

    id. ib. 8:

    negare,

    id. Aug. 40:

    jus civitatis,

    Cic. Caecin. 34, 98; id. Arch. 5, 11:

    recipere aliquem in civitatem,

    id. Caecin. 34, 100; id. Arch. 10,22; id. Balb. 13, 31:

    relinquere,

    id. Caecin. 34, 100:

    retinere civitatem,

    id. Balb. 12, 30:

    retinere aliquem in civitate,

    id. Lig. 11, 33:

    ademptio civitatis,

    id. Dom. 30, 78:

    commemoratio,

    id. Verr. 2, 5, 62, § 162:

    nomen,

    id. ib.:

    ereptor,

    id. Dom. 30, 81.—
    B.
    Trop.:

    ut oratio Romana plane videatur, non civitate donata,

    Quint. 8, 1, 3; cf.:

    civitate Romanā donare agricolationem,

    Col. 1, 1, 12:

    verbum hoc a te civitate donatum,

    naturalized, Gell. 19, 3, 3; Sen. Ep. 120, 4; id. Q. N. 5, 16, 4.—More freq.,
    II.
    Concr., the citizens united in a community, the body - politic, the state, and as this consists of one city and its territory, or of several cities, it differs from urbs, i.e. the compass of the dwellings of the collected citizens;

    but sometimes meton., = urbs, v. B.: concilia coetusque hominum jure sociati, quae civitates appellantur,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    tum conventicula hominum, quae postea civitates nominatae sunt, tum domicilia conjuncta, quas urbes dicimus, etc.,

    id. Sest. 42, 91; cf.: omnis populus, qui est talis coetus multitudinis, qualem exposui; omnis civitas, quae est constitutio populi;

    omnis res publica, quae populi res est, etc.,

    id. Rep. 1, 26, 41:

    quia sapiens non sum, nec haec urbs nec in eā civitas... non dubitavisset, quin et Roma urbs (esset), et eam civitas incoleret,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aucta civitate magnitudine urbis,

    Liv. 1, 45, 1:

    Orgetorix civitati persuasit, ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent,

    Caes. B. G. 1, 2 Oud.; so id. ib. 1, 4; 1, 19; 1, 31; cf. Sisenn. ap. Non. p. 429, 15:

    civitates aut nationes devictae,

    Cic. Off. 1, 11, 35; Sall. C. 31, 1; Liv. 21, 1, 2:

    io triumphe non semel dicemus civitas omnis,

    Hor. C. 4, 2, 51; cf. id. Epod. 16, 36 and 18:

    cum civitas in foro exspectatione erecta staret,

    Liv. 3, 47, 1; so id. 2, 37, 5; 26, 18, 6; 34, 41, 1; Tac. A. 3, 11; Suet. Calig. 6; id. Tib. 17; 42:

    civitates aut condere novas aut conservare jam conditas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12; id. Sull. 9, 28; id. Rep. 1, 8, 13; 1, 3, 5:

    omnis civitas Helvetia in quattuor pagos divisa est,

    Caes. B. G. 1, 12:

    quae pars civitatis Helvetiae, etc.,

    id. ib.:

    non longe a Tolosatium finibus, quae civitas est in provinciā,

    id. ib. 1, 10:

    Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens,

    id. ib. 4, 3:

    Rhodiorum civitas, magna atque magnifica,

    Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 69, 3:

    Heraclea quae est civitas aequissimo jure ac foedere,

    Cic. Arch. 4, 6 et saep.:

    administrare civitatem,

    id. Off. 1, 25, 88:

    mutari civitatum status,

    id. Leg. 3, 14, 32; so,

    civitatis status,

    Quint. 6, 1, 16; 11, 1, 85:

    (legibus) solutis stare ipsa (civitas) non possit,

    id. 11, 1, 85:

    lege civitatis,

    id. 12, 10, 26; cf. id. 5, 10, 25:

    mos civitatis,

    id. 10, 1, 107; 12, 3, 7; 1, 2, 2.—Of Plato's ideal republic:

    si in illā commenticiā Platonis civitate res ageretur,

    Cic. de Or. 1, 53, 230.—
    2.
    Trop.:

    civitas caelitum,

    Plaut. Rud. prol. 2:

    ut jam universus hic mundus una civitas sit communis deorum atque hominum existimanda,

    Cic. Leg. 1, 7, 23.—
    B.
    Meton., = urbs, a city (rare and mostly post-Aug.; not in Cic. or Cæs.): civitatem incendere, Enn. ap. Non. p. 429, 5 (Trag. 382 Vahl.):

    cum errarem per totam civitatem,

    Petr. 8, 2; cf. id. 8, 141 fin.:

    Lingonum,

    Tac. H. 1, 54; 1, 64:

    ab excidio civitatis,

    id. ib. 1, 63;

    1, 69: circumjectae civitates,

    id. ib. 3, 43:

    muri civitatis,

    id. ib. 4, 65; id. A. 6, 42:

    pererrata nocturnis conversationibus,

    Sen. Ben. 6, 32, 1:

    expugnare civitatem,

    Quint. 8, 3, 67; cf.:

    expugnandae civitates,

    id. 12, 9, 2:

    plurimas per totum orbem civitates, terrae motu aut incendio afflictas restituit in melius,

    Suet. Vesp. 17; cf. id. Tit. 8; id. Tib. 84 fin.; Lact. 2, 7, 19.—
    2.
    Esp., the city, i. e. Rome and its inhabitants, Tac. H. 1, 19; 2, 92; 4, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > civitas

  • 12 itero [1]

    1. itero, āvī, ātum, āre, etwas noch einmal-, zum zweiten Male vornehmen, wiederholen, erneuern, I) im allg.: pugnam, erneuern, Liv.: u. so contentionem, Liv.: truncis lapsa cavis mella, im Liede erneuern, Hor.: aequor, wieder zu Schiffe gehen, Hor.: lanam, zweimal färben, Hor.: ianuam, die Tür wiederfinden, wieder zu ihr herauskommen, Ov.: vitam morte, wieder lebendig werden, Plin.: tumulum, wieder errichten, Tac.: iterant iactata, werfen noch einmal, Ov.: iterata muris saxa, eine doppelte Felsenmauer, Val. Flacc.: iterata testudo, das erneuerte Schilddach, Tac. – II) insbes.: A) noch einmal vornehmen, a) als t. t. des Landbaues, α) eine Handlung, sarrituram frumentorum, das G. noch einmal mit den Jäthacken reinigen, Colum. 11, 2, 26. – β) die Saat: segetes, noch einmal mit den Jäthacken reinigen, Plin. 18, 254. – γ) den Boden = noch einmal aufreißen, αα) mit dem Pfluge = zweibrachen, wenden, agrum non semel arare, sed iterare, Cic.: quod iam proscissum est, iterare, Colum.: u. so proscissum aratro solum et iteratum, Sen. ep.: dumosa novalia purgans, proscindens, iterans, bis terque quaterque resulcans, Ven. Fort. vit. S. Mart. 3, 162 sq. – ββ) mit der Hacke: locum fossione it., noch einmal umhacken, umgraben, Colum. 11, 3, 11. – b) noch einmal (zweimal) beschlafen, mulieres numquam praeter uxorem, Lampr. Heliog. 24, 2. – B) Worte wiederholen = nochmals setzen, als rhet. t. t., duplicare iterareque verba, Cic.: it. semel proposita, Quint.: it. coniunctiones saepius, Suet.: relata ad idem verbum et geminata ac duplicata vel etiam saepius iterata ponantur, Cic. – C) wiederholen = nochmals sagen od. singen (s. Bentl. Hor. sat. 1, 3, 7. p. 362 ed. 3.), cum mea facta itero, Plaut.: iteradum (sag doch) eadem istaec mihi, Pacuv. fr.; u. (danach) iteradum eadem ista mihi, Cic.: neque quibus consiliis ea gesta sint iterare, Sempron. Asell. b. Gell.: iterare saepe eadem, Liv.: it. declamationis partem, Quint.: clamor segnius saepe iteratus, Liv.: nolo bis iterari; sat sic longae fiunt fabulae, Plaut.: m. folg. Acc. u. Infin., Pacuv. tr. 370. Plaut. trin. 832. Turpil. com. 140: m. folg. Fragesatz, Acc. tr. 179. – D) als gramm. t. t., zu einem Verbum iterativum od. frequentativum machen, hoc iteratur hoc pacto, Diom. 344, 31: hoc iteramus, Diom. 345, 1.

    lateinisch-deutsches > itero [1]

  • 13 itero

    1. itero, āvī, ātum, āre, etwas noch einmal-, zum zweiten Male vornehmen, wiederholen, erneuern, I) im allg.: pugnam, erneuern, Liv.: u. so contentionem, Liv.: truncis lapsa cavis mella, im Liede erneuern, Hor.: aequor, wieder zu Schiffe gehen, Hor.: lanam, zweimal färben, Hor.: ianuam, die Tür wiederfinden, wieder zu ihr herauskommen, Ov.: vitam morte, wieder lebendig werden, Plin.: tumulum, wieder errichten, Tac.: iterant iactata, werfen noch einmal, Ov.: iterata muris saxa, eine doppelte Felsenmauer, Val. Flacc.: iterata testudo, das erneuerte Schilddach, Tac. – II) insbes.: A) noch einmal vornehmen, a) als t. t. des Landbaues, α) eine Handlung, sarrituram frumentorum, das G. noch einmal mit den Jäthacken reinigen, Colum. 11, 2, 26. – β) die Saat: segetes, noch einmal mit den Jäthacken reinigen, Plin. 18, 254. – γ) den Boden = noch einmal aufreißen, αα) mit dem Pfluge = zweibrachen, wenden, agrum non semel arare, sed iterare, Cic.: quod iam proscissum est, iterare, Colum.: u. so proscissum aratro solum et iteratum, Sen. ep.: dumosa novalia purgans, proscindens, iterans, bis terque quaterque resulcans, Ven. Fort. vit. S. Mart. 3, 162 sq. – ββ) mit der Hacke: locum fossione it., noch einmal umhacken, umgraben, Colum. 11, 3, 11. – b) noch einmal (zweimal) beschlafen, mulieres numquam
    ————
    praeter uxorem, Lampr. Heliog. 24, 2. – B) Worte wiederholen = nochmals setzen, als rhet. t. t., duplicare iterareque verba, Cic.: it. semel proposita, Quint.: it. coniunctiones saepius, Suet.: relata ad idem verbum et geminata ac duplicata vel etiam saepius iterata ponantur, Cic. – C) wiederholen = nochmals sagen od. singen (s. Bentl. Hor. sat. 1, 3, 7. p. 362 ed. 3.), cum mea facta itero, Plaut.: iteradum (sag doch) eadem istaec mihi, Pacuv. fr.; u. (danach) iteradum eadem ista mihi, Cic.: neque quibus consiliis ea gesta sint iterare, Sempron. Asell. b. Gell.: iterare saepe eadem, Liv.: it. declamationis partem, Quint.: clamor segnius saepe iteratus, Liv.: nolo bis iterari; sat sic longae fiunt fabulae, Plaut.: m. folg. Acc. u. Infin., Pacuv. tr. 370. Plaut. trin. 832. Turpil. com. 140: m. folg. Fragesatz, Acc. tr. 179. – D) als gramm. t. t., zu einem Verbum iterativum od. frequentativum machen, hoc iteratur hoc pacto, Diom. 344, 31: hoc iteramus, Diom. 345, 1.
    ————————
    2. iterō, Adv. = iterum (w. s.), auf einer Münze des Kaisers Hadrian, s. Eckhel doctr. num. vet. 6, 477.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > itero

  • 14 subigo

    subigo, ēgi, āctum, ere (sub u. ago), untertreiben, I) unter etwas hintreiben, unter od. nach etwas hinauftreiben, 1) eig.: sues in umbrosum locum, Varro: celsos sonipedes iugo, unter das J. treiben, anjochen, Sen. poët.; u. (im Bilde) Graecos vincere et sub iugum Macedonici imperii subigere, Iustin. – naves ad castellum, Liv.: classem ad moenia, Sil. – saxum contra ardua montis, Sil.: frondosum apicem ad sidera, Sil. – adverso flumine lembum remigio, hinaufarbeiten = rudern, Verg.: u. so bl. ratem conto, stromaufwärts treiben, Verg.: u. inde naves in flumine Vulturno comprehensas subigi ad id quod iam ante praesidii causā fecerat castellum iussit, Liv.

    2) übtr., in od. zu etw. gegen seinen Willen durch äußere oder innere Nötigung hindrängen, vermögen, dazu bringen, zwingen, a) in einen Zustand, eine Lage: plerique omnes subiguntur sub suum (st. eius) iudicium, Naev. bell. Pun. fr. inc. 7 (p. 18 Vaklen). – gew. m. ad od. in u. Akk., Volscos ad deditionem, Liv.: nos ad necessitatem dedendi res, Liv.: hostes in deditionem, Curt.: post tot urbes vi captas aut metu subactas in deditionem, Liv. Vgl. Drak. Liv. 9, 41, 3. – b) zu einem Tun od. Lassen, mit folg. Infin. od. Acc. u. Infin., vis subigit verum fateri, Plaut.: meā vi subacta est facere, Plaut.: glebas subigas (me) proscindere ferro, Lucil. fr.: Tarquiniensem metu subegerat frumentum exercitui praebere, Liv.: subigitque fateri, quae etc., Verg.: aut metus aut iniuria te subegit, genus poenae novum decernere, Sall.: ambitio multos mortales falsos fieri subegit, Sall. Vgl. Dietsch Sall. Cat. 10, 5. Otto Tac. ann. 1, 39. A. 16. Drak. Sil. 1, 635. – m. folg. ut u. Konj., nec tu me quidem umquam subiges redditum, ut reddam tibi, Plaut.: haec verba subigunt me, uti mores barbaros discam, Plaut.: necessitas me subigit, ut te rogitem, Plaut.: ut ederet socios, subigi non potuit, Tac.: ut relinquant patriam atque cives, nullam vim umquam subacturam, Liv. – absol., nam eum pater eius subegit, Plaut.: non meā culpā saepe ad vos oratum mitto, sed vis Iugurthae subigit, Sall.: metu subactus Romulo rem aperit, Liv.: multitudine periclitantium subactus, sich gedrungen fühlend, Tac.: insidiis subactus, durch verräterischen Angriff dazu gedrängt, Verg.

    II) prägn., wie κατεργάζομαι, niederarbeiten, 1) eig.: zerarbeiten, durcharbeiten, aufarbeiten, zurechtarbeiten, corium pilis, Cato: carnem in ipsis pecudum ferarumque coriis manibus pedibusque, mürbe machen, Mela: in cote secures, abreiben, schärfen, Verg.: parietes candelā linteisque puris, bohnen, Vitr.: pressā manu terga, tüchtig abreiben, Colum.: digitis opus, glatt streichen, schlichten, Ov.: pontum remis, aufwühlen, Val. Flacc. – So nun bes.: a) den Boden durcharbeiten, aufarbeiten, aufgraben, auf lockern, terrae solum, Lucr.: terram, Sen. u. Lact.: segetes aratris, Cic. fr.: agrum bipalio, Colum.: terras fissione glebarum, Cic.: humus subacta atque pura, Cic.: terrae gremium mollitum atque subactum, Cic.: scrobes subactae, aufgelockerte, lockere, Verg. Vgl. Moser Cic. de legg. 2, 45. p. 300. – b) eine Masse kneten, farinam, Cato: lutum inter manus, farinam calcibus, Mela: panem, Plin. – c) einen Stoff mit einer Flüssigkeit zurechtmachen, anmachen, abkochen, farina ex aqua frigida subacta, Cels.: calx ex oleo subacta, Vitr.: rosae folia ex passo (Rosinenwein) subacta, Cels. – d) im obszönen Sinne = unterkriegen, ancillam, Auson. epigr. 142, 2; vgl. (im Doppelsinne mit no. 2, c) Suet. Caes. 49, 4.

    2) übtr.: a) zähmend, bildend zurechtarbeiten = α) Tiere zähmen, schulen, vitulos, Colum.: crocodilos, Solin.: belua facilis ad subigendum, Cic. – β) Menschen usw., tüchtig (gründlich) durchbilden, einüben, schulen, ipsi a pueris eruditi artibus militiae, tot subacti atque durati bellis, Liv.: alci rei consuetudine aures populi, durch G. für etwas heranbilden, Varro LL.: im Bilde, subacto mihi ingenio opus est, ut agro non semel arato, sed novato et iterato, Cic. de or. 2, 131. – b) jmd. physisch od. moralisch hart mitnehmen, mürbe machen, beugen, niederbeugen, vexari et subigi multo acrius (militem Romanum) quam Veientes, Liv.: victi malis subactique bello, Liv.: Cimbri et Teutoni simili inopiā subacti, Caes.: non adversa res ingentem eorum animum subegit, quin, quae virtute ceperant, simul cum anima retinerent, Ps. Sall. de rep. 2, 10, 7. – absol., mors amici subigit, Acc. tr. 316. – c) ein Volk, einen Staat, ein Land durch Waffengewalt unterkriegen, unterjochen, knechten, zu Paaren treiben, Priami patriam Pergamum armis equis exercitu, Plaut.: dimidiam partem nationum usque omnium intra viginti dies, Plaut.: populos armis, Cic.: omnes gentes Hispaniae bello, Nep.: isto bello non recreatus (wiedergeboren) neque restitutus, sed subactus (geknechtet) oppressusque populus Romanus est, Cic.: reges magni bello domiti, nationes ferae et populi ingentes vi subacti, Sall.: u. so bl. sub. maximas bellicosissimasque gentes, Nep.: urbes atque nationes, Sall.: verb. ipsos vincere ac subigere, Cic.: Galliam devincere subigereque, Hirt. b.G. – Partiz. subst., victi ac subacti, Cic. Font. 26 (36).

    lateinisch-deutsches > subigo

  • 15 subigo

    subigo, ēgi, āctum, ere (sub u. ago), untertreiben, I) unter etwas hintreiben, unter od. nach etwas hinauftreiben, 1) eig.: sues in umbrosum locum, Varro: celsos sonipedes iugo, unter das J. treiben, anjochen, Sen. poët.; u. (im Bilde) Graecos vincere et sub iugum Macedonici imperii subigere, Iustin. – naves ad castellum, Liv.: classem ad moenia, Sil. – saxum contra ardua montis, Sil.: frondosum apicem ad sidera, Sil. – adverso flumine lembum remigio, hinaufarbeiten = rudern, Verg.: u. so bl. ratem conto, stromaufwärts treiben, Verg.: u. inde naves in flumine Vulturno comprehensas subigi ad id quod iam ante praesidii causā fecerat castellum iussit, Liv.
    2) übtr., in od. zu etw. gegen seinen Willen durch äußere oder innere Nötigung hindrängen, vermögen, dazu bringen, zwingen, a) in einen Zustand, eine Lage: plerique omnes subiguntur sub suum (st. eius) iudicium, Naev. bell. Pun. fr. inc. 7 (p. 18 Vaklen). – gew. m. ad od. in u. Akk., Volscos ad deditionem, Liv.: nos ad necessitatem dedendi res, Liv.: hostes in deditionem, Curt.: post tot urbes vi captas aut metu subactas in deditionem, Liv. Vgl. Drak. Liv. 9, 41, 3. – b) zu einem Tun od. Lassen, mit folg. Infin. od. Acc. u. Infin., vis subigit verum fateri, Plaut.: meā vi subacta est facere, Plaut.: glebas subigas (me) proscindere ferro, Lucil. fr.: Tarquiniensem metu subege-
    ————
    rat frumentum exercitui praebere, Liv.: subigitque fateri, quae etc., Verg.: aut metus aut iniuria te subegit, genus poenae novum decernere, Sall.: ambitio multos mortales falsos fieri subegit, Sall. Vgl. Dietsch Sall. Cat. 10, 5. Otto Tac. ann. 1, 39. A. 16. Drak. Sil. 1, 635. – m. folg. ut u. Konj., nec tu me quidem umquam subiges redditum, ut reddam tibi, Plaut.: haec verba subigunt me, uti mores barbaros discam, Plaut.: necessitas me subigit, ut te rogitem, Plaut.: ut ederet socios, subigi non potuit, Tac.: ut relinquant patriam atque cives, nullam vim umquam subacturam, Liv. – absol., nam eum pater eius subegit, Plaut.: non meā culpā saepe ad vos oratum mitto, sed vis Iugurthae subigit, Sall.: metu subactus Romulo rem aperit, Liv.: multitudine periclitantium subactus, sich gedrungen fühlend, Tac.: insidiis subactus, durch verräterischen Angriff dazu gedrängt, Verg.
    II) prägn., wie κατεργάζομαι, niederarbeiten, 1) eig.: zerarbeiten, durcharbeiten, aufarbeiten, zurechtarbeiten, corium pilis, Cato: carnem in ipsis pecudum ferarumque coriis manibus pedibusque, mürbe machen, Mela: in cote secures, abreiben, schärfen, Verg.: parietes candelā linteisque puris, bohnen, Vitr.: pressā manu terga, tüchtig abreiben, Colum.: digitis opus, glatt streichen, schlichten, Ov.: pontum remis, aufwühlen, Val. Flacc. – So nun bes.: a) den Boden durcharbeiten, aufarbeiten, aufgraben, auf-
    ————
    lockern, terrae solum, Lucr.: terram, Sen. u. Lact.: segetes aratris, Cic. fr.: agrum bipalio, Colum.: terras fissione glebarum, Cic.: humus subacta atque pura, Cic.: terrae gremium mollitum atque subactum, Cic.: scrobes subactae, aufgelockerte, lockere, Verg. Vgl. Moser Cic. de legg. 2, 45. p. 300. – b) eine Masse kneten, farinam, Cato: lutum inter manus, farinam calcibus, Mela: panem, Plin. – c) einen Stoff mit einer Flüssigkeit zurechtmachen, anmachen, abkochen, farina ex aqua frigida subacta, Cels.: calx ex oleo subacta, Vitr.: rosae folia ex passo (Rosinenwein) subacta, Cels. – d) im obszönen Sinne = unterkriegen, ancillam, Auson. epigr. 142, 2; vgl. (im Doppelsinne mit no. 2, c) Suet. Caes. 49, 4.
    2) übtr.: a) zähmend, bildend zurechtarbeiten = α) Tiere zähmen, schulen, vitulos, Colum.: crocodilos, Solin.: belua facilis ad subigendum, Cic. – β) Menschen usw., tüchtig (gründlich) durchbilden, einüben, schulen, ipsi a pueris eruditi artibus militiae, tot subacti atque durati bellis, Liv.: alci rei consuetudine aures populi, durch G. für etwas heranbilden, Varro LL.: im Bilde, subacto mihi ingenio opus est, ut agro non semel arato, sed novato et iterato, Cic. de or. 2, 131. – b) jmd. physisch od. moralisch hart mitnehmen, mürbe machen, beugen, niederbeugen, vexari et subigi multo acrius (militem Romanum) quam Veientes, Liv.: victi malis subactique
    ————
    bello, Liv.: Cimbri et Teutoni simili inopiā subacti, Caes.: non adversa res ingentem eorum animum subegit, quin, quae virtute ceperant, simul cum anima retinerent, Ps. Sall. de rep. 2, 10, 7. – absol., mors amici subigit, Acc. tr. 316. – c) ein Volk, einen Staat, ein Land durch Waffengewalt unterkriegen, unterjochen, knechten, zu Paaren treiben, Priami patriam Pergamum armis equis exercitu, Plaut.: dimidiam partem nationum usque omnium intra viginti dies, Plaut.: populos armis, Cic.: omnes gentes Hispaniae bello, Nep.: isto bello non recreatus (wiedergeboren) neque restitutus, sed subactus (geknechtet) oppressusque populus Romanus est, Cic.: reges magni bello domiti, nationes ferae et populi ingentes vi subacti, Sall.: u. so bl. sub. maximas bellicosissimasque gentes, Nep.: urbes atque nationes, Sall.: verb. ipsos vincere ac subigere, Cic.: Galliam devincere subigereque, Hirt. b.G. – Partiz. subst., victi ac subacti, Cic. Font. 26 (36).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > subigo

  • 16 aro

    aro, āvi, ātum, āre (ἀρόω), pflügen, ackern, I) eig.: a) vom Ackersmann und Ackervieh, m. Acc., ar. terram aut serere arbores, Varr.: ar. terram et sulcum altius imprimere, Cic.: ager non semel aratus, sed novatus et iteratus, Cic.: ager qui arari aut coli possit, non qui aratus aut cultus sit, Cic.: bildl. v. Beschreiben mit dem Schreibgriffel, gleichs. beackern, osse campum cereum, Titin. com. 160: gleichs. ackernd ziehen, cerā sulcos, Prud. perist. 9, 52: u. v. Reden, incipit alloquiis fera pectora cultor arare (zu bearbeiten), Ven. Fort. vit. S. Mart. 3, 161. – absol., arare mavelim, quam sic amare, Plaut.: numquam domum revortor, quin te in fundo conspicer fodere aut arare aut aliquid ferre denique, Ter.: nudus ara, sere nudus, Verg.: arare tauris, Hyg.: bildl. v. Schreiben mit dem Schreibgriffel, vertamus vomerem, in cera mucrone aeque aremus osseo, Atta com. 12 sq. (p. 162 R2). – Sprichw., non profecturis litora bubus aras, wendest vergebliche Mühe an, Ov. her. 5, 116; vgl. trist. 5, 4, 48: alienum fundum arat, incultum familiarem deserit, er pflügt auf fremdem Acker, läßt den eigenen unbebaut = kümmert sich um fremde Dinge, vernachlässigt die eigenen Angelegenheiten, Plaut. asin. 874. – b) v. Ländereibesitzer, bes. v. Staatsdomänenpächter, m. Acc. = beackern-, bestellen lassen, bebauen, non opinor quemquam minus esse professum, quam quantum arasset, Cic.: Falerni mille fundi iugera, Hor.: u. allg., quae homines arant, navigant, aedificant, virtuti omnia parent, alles Pflügen, Schiffen, Bauen der Menschen hängt von ihrer Tüchtigkeit ab, Sall. Cat. 2, 7.: quidquid arat impiger Apulus, erpflügt, d.i. durch Ackerbau gewinnt, Hor. carm. 3, 16, 26. – u. absol., Ackerbau treiben, vom Ackerbau leben, cives Romani, qui arant in Sicilia, d.i. die Domänenpächter (s. arātor no. I, B), Cic. Verr. 3, 11: araret, navigaret, Vopisc. Prob. 23, 3. – II) poet. übtr.: a) durchfurchen = runzelig machen, venient rugae, quae tibi corpus arent, Ov. art. am. 2, 118: aratā rugis fronte, Hier. ep. 14, 13 u. 52, 1. – b) das Meer usw. durchfurchen = durchsegeln, vastum maris aequor, Verg. Aen. 2, 780; 3, 495: latum aequor, Ov. trist. 1, 2, 76: vicinas aquas, Ov. trist. 3, 12, 36. – c) obszön, den After jmds. durchfurchen, pueros, Plaut. truc. 150.

    lateinisch-deutsches > aro

  • 17 aro

    aro, āvi, ātum, āre (ἀρόω), pflügen, ackern, I) eig.: a) vom Ackersmann und Ackervieh, m. Acc., ar. terram aut serere arbores, Varr.: ar. terram et sulcum altius imprimere, Cic.: ager non semel aratus, sed novatus et iteratus, Cic.: ager qui arari aut coli possit, non qui aratus aut cultus sit, Cic.: bildl. v. Beschreiben mit dem Schreibgriffel, gleichs. beackern, osse campum cereum, Titin. com. 160: gleichs. ackernd ziehen, cerā sulcos, Prud. perist. 9, 52: u. v. Reden, incipit alloquiis fera pectora cultor arare (zu bearbeiten), Ven. Fort. vit. S. Mart. 3, 161. – absol., arare mavelim, quam sic amare, Plaut.: numquam domum revortor, quin te in fundo conspicer fodere aut arare aut aliquid ferre denique, Ter.: nudus ara, sere nudus, Verg.: arare tauris, Hyg.: bildl. v. Schreiben mit dem Schreibgriffel, vertamus vomerem, in cera mucrone aeque aremus osseo, Atta com. 12 sq. (p. 162 R2). – Sprichw., non profecturis litora bubus aras, wendest vergebliche Mühe an, Ov. her. 5, 116; vgl. trist. 5, 4, 48: alienum fundum arat, incultum familiarem deserit, er pflügt auf fremdem Acker, läßt den eigenen unbebaut = kümmert sich um fremde Dinge, vernachlässigt die eigenen Angelegenheiten, Plaut. asin. 874. – b) v. Ländereibesitzer, bes. v. Staatsdomänenpächter, m. Acc. = beackern-, bestellen lassen, bebauen, non opinor quemquam minus esse professum, quam
    ————
    quantum arasset, Cic.: Falerni mille fundi iugera, Hor.: u. allg., quae homines arant, navigant, aedificant, virtuti omnia parent, alles Pflügen, Schiffen, Bauen der Menschen hängt von ihrer Tüchtigkeit ab, Sall. Cat. 2, 7.: quidquid arat impiger Apulus, erpflügt, d.i. durch Ackerbau gewinnt, Hor. carm. 3, 16, 26. – u. absol., Ackerbau treiben, vom Ackerbau leben, cives Romani, qui arant in Sicilia, d.i. die Domänenpächter (s. arator no. I, B), Cic. Verr. 3, 11: araret, navigaret, Vopisc. Prob. 23, 3. – II) poet. übtr.: a) durchfurchen = runzelig machen, venient rugae, quae tibi corpus arent, Ov. art. am. 2, 118: aratā rugis fronte, Hier. ep. 14, 13 u. 52, 1. – b) das Meer usw. durchfurchen = durchsegeln, vastum maris aequor, Verg. Aen. 2, 780; 3, 495: latum aequor, Ov. trist. 1, 2, 76: vicinas aquas, Ov. trist. 3, 12, 36. – c) obszön, den After jmds. durchfurchen, pueros, Plaut. truc. 150.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > aro

  • 18 subigo

    sŭbĭgo, ēgi, actum, 3 (sūbĭgĭt, scanned with u long, Cic. poët. Div. 1, 47, 106), v. a. [sub-ago], to bring under, get under; bring or get up, or up to any place.
    I.
    Lit. (mostly poet.):

    sues antequam aestus incipiat, subigunt in umbrosum locum,

    Varr. R. R. 2, 4, 6:

    qui adverso flumine lembum Remigiis subigit,

    i. e. rows up stream, Verg. G. 1, 202:

    naves ad castellum,

    Liv. 26, 7:

    classem ad moenia,

    Sil. 15, 218:

    saxum contra ardua montis,

    id. 13, 610:

    frondosum apicem ad sidera,

    id. 17, 641 et saep.:

    celsos sonipedes ocius subigit jugo,

    brings under the yoke, Sen. Hippol. 1002.—In mal. part.:

    ancillam,

    i. e. to lie with, Aus. Epigr. 142; cf. Suet. Caes. 49.—
    B.
    In gen., to turn up from beneath, to break up, dig up, plough, cultivate; to work, knead; to rub down, sharpen, whet; to tame, break (class.;

    syn. domo): terram ferro,

    Cic. Leg. 2, 18, 45 fin.:

    locum subigere oportet bene: ubi erit subactus, areas facito,

    to turn over and over, turn up, Cato, R. R. 161, 1: segetes aratris, Cic. Fragm. ap. Non. 401, 9:

    agrum bipalio,

    Col. 3, 5, 3:

    glebas,

    Cic. Agr. 2, 31, 84:

    vomere terram,

    Ov. M. 11, 31:

    arva,

    Verg. G. 1, 125.— Poet.:

    ratem conto,

    to work, move, Verg. A. 6, 302:

    pontum remis,

    i. e. to plough, furrow, Val. Fl. 1, 471:

    farinam in mortarium indito, aquae paulatim addito subigitoque pulchre: ubi bene subegeris, defingito,

    knead it thoroughly, Cato, R. R. 74; so,

    corium pilis,

    id. ib. 18, 7: harenam argillae usque ad lentorem, id. ap. Plin. 17, 14, 24, § 111:

    panem,

    Plin. 18, 11, 27, § 105:

    aliquid oleo,

    id. 32, 10, 44, § 126:

    digitis opus,

    Ov. M. 6, 20:

    subigunt in cote secures,

    i. e. sharpen, Verg. A. 7, 627:

    pressa manu (pecudum) terga,

    to rub down, Col. 6, 30, 1:

    (beluam) facilem ad subigendum frenat,

    easy to be tamed, Cic. Rep. 2, 40, 67; cf.

    vitulos,

    Col. 6, 2, 1:

    ubera,

    Vulg. Ezech. 23, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    To put down, overcome, conquer, subjugate, subject, subdue, etc. (freq. in prose and poetry):

    plerique omnes subiguntur sub suum judicium,

    Naev. Bell. Pan. Fr. Inc. 7 (p. 18 Vahl.):

    Persas, Paphlagonas... subegit solus,

    Plaut. Curc. 3, 78: tertiam partem orbis terrarum, Cic. [p. 1777] Rosc. Am. 36, 103:

    quos armis subegimus,

    id. Balb. 10, 25:

    Gallia devicta et subacta,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    urbes atque nationes,

    Sall. C. 2, 2:

    totam inter Alpes fretumque Italiam armis,

    Flor. 1, 26, 9:

    Africam,

    Val. Max. 6, 9, 14; Just. 30, 3, 9:

    poëtae consuetudine subigere aures populi debent,

    Varr. L. L. 9, 11, 130:

    nos in deditionem,

    Curt. 7, 7, 38:

    vitulos,

    to break in, Col. 6, 2:

    bos subactus,

    id. 6, 3.— Plur. subst.:

    victi ac subacti,

    Cic. Font. 16, 36.— Absol.: mors amici subigit, Att. ap. Non. 2, 22.—In mal. part. (cf. signif. I.): Gallias Caesar subegit, Nicomedes Caesarem, Poët. ap. Suet. Caes. 49.—
    2.
    To bring, incite, impel; to force, compel, constrain to any thing; constr. with ut, ad, or in aliquid; rarely with inf.:

    subegi, fenore argentum ab danistā ut sumeret,

    Plaut. Most. 3, 3, 14:

    tu me numquam subiges, redditum ut reddam tibi,

    id. Curc. 4, 3, 8:

    subigor, ut, etc.,

    id. Trin. 4, 2, 6; cf.:

    nec subigi queantur, ut, etc.,

    id. Pers. 2, 2, 12:

    ut ederet socios, subigi non potuit,

    Tac. A. 2, 40:

    egestate stipendii ad deditionem subigi,

    id. H. 3, 8:

    ad deditionem Volscos,

    Liv. 6, 2:

    hostes ad deditionem,

    id. 9, 41; 9, 1:

    urbes metu subactae in dicionem,

    id. 28, 43:

    hostes fame in deditionem,

    Curt. 7, 7, 18:

    vis subegit verum fateri,

    Plaut. Truc. 4, 3, 9:

    Tarquiniensem metu subegerat frumentum exercitui praebere,

    Liv. 9, 41:

    subegit socios ignotae linquere terrae,

    Verg. A. 5, 794:

    ambitio multos mortalis falsos fieri subegit,

    Sall. C. 10, 5:

    injuria te subegit decernere, etc.,

    id. ib. 51, 18; cf. Tac. A. 1, 39:

    insidiis subactus,

    Verg. A. 12, 494.—
    B.
    (Acc. to I. B.) To cultivate, of the mind; to train, discipline (very rare):

    subacto mihi ingenio opus est, ut agro non semel arato sed novato et iterato, etc.,

    Cic. de Or. 2, 30, 131:

    subacti atque durati bellis,

    Liv. 42, 52.

    Lewis & Short latin dictionary > subigo

  • 19 verschiedentlich

    verschiedentlich, varie (auf mannigfaltige Art, z.B. causam defendere). – non uno modo (nicht auf einerlei Art und Weise). – non semel, sed saepe (nicht einmal, sondern öfters).

    deutsch-lateinisches > verschiedentlich

  • 20 aro

    ăro, āvi, ātum, 1, v. a. [cf. aroô = to plough, to till; arotron = aratrum; arotos, aroura = arvum, = Welsh ar; arotêr = arator; armentum; Goth. arjan = to plough; O. H. Germ. aran = to ear], to plough, to till.
    I.
    A.. Lit.
    a.
    Absol.:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    in fundo Fodere aut arare,

    Ter. Heaut. 1, 1, 17:

    si quidem L. Quinctio Cincinnato aranti nuntiatum est etc.,

    Cic. Sen. 16, 56:

    bene et tempestive arare,

    Cato, R. R. 61, 1; Plin. 18, 19, 49, § 174:

    bos est enectus arando,

    Hor. Ep. 1, 7, 87:

    die septimo cessabis arare et metere,

    Vulg. Exod. 34, 21; ib. Luc. 17, 7; ib. 1 Cor. 9, 10.—
    b.
    With acc.:

    arare terram,

    Varr. R. R. 1, 2, 16; Ov. F. 1, 703; cf. Col. 2, 4; Pall. 2, 3, 2:

    ager non semel aratus, sed novatus et iteratus,

    Cic. de Or. 2, 30, 131:

    cum terra araretur et sulcus altius esset impressus,

    id. Div. 2, 23, 50:

    vallem arari,

    Vulg. Deut. 21, 4:

    campum arare,

    Ov. Tr. 3, 328:

    olivetum,

    Col. 5, 9:

    Capuam,

    Verg. G. 2, 244:

    Campaniam,

    Prop. 4, 4, 5 et saep.—
    B.
    Trop
    1.
    Of a ship, to plough: aequor. Ov. Tr. 1, 2, 76; so id. Am. 2, 10, 33 Heins.; Verg. A. 2, 780; 3, 495:

    aquas,

    Ov. Tr. 3, 12, 36 (cf.:

    sulcare aquas,

    id. M. 4, 707).—
    2.
    Of age, to draw furrows over the body, i. e. to wrinkle:

    jam venient rugae, quae tibi corpus arent,

    Ov. A. A. 2, 118.—
    3.
    In mal. part.:

    fundum alienum,

    Plaut. As. 5, 2, 24; so id. Truc. 1, 2, 48 al.—
    4.
    Prov.: arare litus, for to bestow useless labor:

    non profecturis litora bobus aras,

    Ov. H. 5, 116; so id. Tr. 5, 4, 48; cf. Juv. 7, 49.—
    II.
    In a more extended sense.
    A.
    To cultivate land, and absol. to pursue agriculture, to live by husbandry (cf. agricola and arator):

    quae homines arant, navigant, aedificant, virtuti omnia parent, i. e. in agriculturā, navigatione, etc., omnia ex virtute animi pendent,

    Sall. C. 2, 7 Corte' arat Falerni mille fundi jugera, Hor. Epod. 4, 13:

    cives Romani, qui arant in Siciliā,

    Cic. Verr. 2, 3, 5.—
    B.
    To gain by agriculture, to acquire by tillage:

    decem medimna ex jugero arare,

    Cic. Verr. 2, 3, 47 (where, Zumpt, from conjecture, has received exarare into the text; so B. and K.).

    Lewis & Short latin dictionary > aro

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»